Το Τμήμα Βιολογίας του Α.Π.Θ. ιδρύθηκε το 1973 με το ΒΔ 290/5.4.1973, ΦΕΚ 86/11.4.1973 τεύχος πρώτο και προήθλε από το διαχωρισμό του Φυσιογνωστικού Τμήματος στα Τμήματα Βιολογίας και Γεωλογίας. Λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 1973-74. Το 1974-75 το Φυσιογνωστικό Τμήμα καταργήθηκε.
Διοικητικά, το Τμήμα Βιολογίας ανήκει στη Σχολή Θετικών Επιστημών, η οποία αποτελεί τη συνέχεια της Σχολής Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών. Μέχρι το 1982 οι αποφάσεις που αφορούσαν τη λειτουργία και εξέλιξη του Τμήματος ελαμβάνοντο από τη Σχολή, στην οποία εισηγούντο οι Καθηγητές του Τμήματος που μετείχαν στις συνεδριάσεις της. Παράλληλα, λειτουργούσε άτυπο Διοικητικό Συμβούλιο για ορισμένα εσωτερικά θέματα του Τμήματος.
Μετά το 1982, όταν εφαρμόστηκαν οι διαρθρωτικές διατάξεις του Ν. 1268/82, το Τμήμα απόκτησε αυτοδύναμα διοικητικά όργανα με εκλεγμένο Πρόεδρο, Διοικητικό Συμβούλιο, Γενική Συνέλευση, Διευθυντές Τομέων κ.λπ. Σημαντική τομή του νέου νόμου ήταν η συμμετοχή σε όλα τα όργανα διοίκησης του πανεπιστημίου εκπροσώπων των διδασκόντων από όλες τις βαθμίδες, των φοιτητών και σε μικρότερο ποσοστό των άλλων εργαζομένων στο Πανεπιστήμιο. Η ανάπτυξη του Τμήματος Βιολογίας την περίοδο αυτή είναι ραγδαία. Από το 1982 μέχρι σήμερα το διδακτικό προσωπικό του Τμήματος, ο αριθμός των φοιτητών, τα εργαστήρια, οι αίθουσες διδασκαλίας και γενικά οι χώροι του Τμήματος αυξήθηκαν. Συγκεκριμένα, σχετικά με το προσωπικό το 1982 υπηρετούσαν 36 μέλη Δ.Ε.Π., ενώ σήμερα υπηρετούν 54 μέλη Δ.Ε.Π., ένας βοηθός και ένας επιστημονικός συνεργάτης. Επίσης, στο Τμήμα σήμερα υπηρετούν 19 μέλη Ε.Τ.Ε.Π., 2 ζωοκόμοι, 3 κλητήρες και 7 μέλη Ε.Ε.ΔΙ.Π. Σήμερα όμως το Τμήμα και πάλι βρίσκεται μπροστά σε νέα πιεστικά προβλήματα έλλειψης χώρου λόγω κυρίως της αύξησης του αριθμού των φοιτητών.
Οι πτυχιούχοι μπορούν να καλύψουν θέσεις εργασίας σε τομείς ανάλογους με την εξειδίκευση τους. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μπορούν να απασχοληθούν στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα: ως βιολόγοι-ερευνητές σε νοσοκομεία, σε βιοϊατρικά και διαγνωστικά κέντρα, σε ερευνητικά ιδρύματα, σε ερευνητικά κέντρα ή ινστιτούτα (στο Δημόκριτο, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στο Ινστιτούτο Ρasteur, στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας Κρήτης, στο Ινστιτούτο θαλάσσιας Βιολογίας κ.ά.), στα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ, Ανάπτυξης και κυρίως στο Υπουργείο Γεωργίας ως περιβαλλοντολόγοι, ιχθυολόγοι και σε οργανισμούς (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων), στην Εκπαίδευση και Κατάρτιση, ως ιατρικοί επισκέπτες και στελέχη στον τομέα της διαφήμισης και της προώθησης φαρμάκων, σε βιομηχανίες στα τμήματα παραγωγής και ποιοτικού ελέγχου τροφίμων, φαρμάκων και καλλυντικών, σε φαρμακευτικές επιχειρήσεις, σε βιοχημικά εργαστήρια, σε μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης, σε υδατοκαλλιέργειες, σε ιχθυοκαλλιέργειες ή ιχθυογεννητικούς σταθμούς και στη δημιουργία υβριδίων (βελτιωμένα είδη φυτών και ζώων), ως ελεύθεροι επαγγελματίες συνεργαζόμενοι με γραφεία μελετών που ασχολούνται: με μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με μονάδες βιολογικού καθαρισμού, οικολογικές μελέτες, χωροταξικές μελέτες, αλιευτικές κατασκευές ή να ιδρύσουν δικό τους εργαστήριο.
Το Τμήμα συγκροτείται από τους εξής τομείς: Α. Περιβάλλοντος Β. Γενετική Ανάπτυξης & Μοριακής Βιολογίας Γ. Ζωολογίας Δ. Οικολογίας.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Εισαγωγή στη Βιολογία, Ανόργανη Χημεία (Χημεία Ι), Φυσική, Μορφολογία Φυτών (Βοτανική Ι), Ζωολογία Ασπόνδυλων (Ζωολογία Ι). Προαιρετικό Μάθημα Ξένη γλώσσα.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Ανατομία Φυτών (Βοτανική II), Ζωολογία Σπονδυλωτών (Ζωολογία II), Οργανική Χημεία (Χημεία II), Βιοστατιστική, Φυσική, Μαθήματα για Βιολογικές Επιστήμες, 1 Μάθημα Επιλογής. Μαθήματα Επιλογής Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και Προγραμματισμός, Κλιματολογία, Μάθημα εκτός Τμήματος Βιολογίας Προαιρετικό Μάθημα Ξένη γλώσσα.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Βιοχημεία Ι, Βιολογία Κυττάρου (Κυτταρική και Μοριακή Βιολογία Ι), Μικροβιολογία, Ξένη Γλώσσα, 1 Μάθημα Επιλογής.
Μαθήματα Επιλογής Ανθρωπολογία, Χημεία Τροφίμων, Ιστολογία, Αναλυτική Χημεία, Μάθημα εκτός Τμήματος Βιολογίας.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Βιοχημεία II, Μοριακή Βιολογία (Κυτταρική και Μοριακή Βιολογία II), Συστηματική Βοτανική, Οικολογία (Οικολογία Ι), Ξένη Γλώσσα.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Γενετική, Εξέλιξη και Στοιχεία Γενετικής Πληθυσμών, Φυσιολογία Φυτών, Φυσιολογία Ζώων Ι, Μάθημα Επιλογής, (από τον κατάλογο μαθημάτων του εαρινού εξαμήνου ή μάθημα εκτός Τμήματος Βιολογίας).
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Οικολογία Πληθυσμών (Οικολογία II), Βιολογία Ανάπτυξης, Συστηματική Ζωολογία, Φυσιολογία Ζώων II, Μάθημα Επιλογής (από τον κατάλογο μαθημάτων του εαρινού εξαμήνου ή μάθημα εκτός Τμήματος Βιολογίας).
Δεν υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα αλλά επιλέγονται 7 μαθήματα από τον κατάλογο μαθημάτων του χειμερινού εξαμήνου ή επιλέγεται η διπλωματική εργασία (που ισοδυναμεί με 3 μαθήματα) ή επιλέγονται μαθήματα επιλογής από άλλο Τμήμα.
Δεν υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα αλλά επιλέγονται 6 μαθήματα από τον κατάλογο μαθημάτων του εαρινού εξαμήνου ή επιλέγεται η διπλωματική εργασία (που ισοδυναμεί με 3 μαθήματα) ή επιλέγονται μαθήματα επιλογής από άλλο Τμήμα.
Μαθήματα Επιλογής Χειμερινού Εξάμηνου
Κλινική Χημεία, Συγκριτική Ανατομία Ζώων, Ανοσοβιολογία, Ωκεανογραφία, Περιβαλλοντική Φυσιολογία Ζώων, Περιβαλλοντική Φυσιολογία Φυτών (Ειδικά θέματα Φυσιολογίας Φυτών), Γενετική Ανθρώπου, Συγκριτική Φυσιολογία Ζώων, Εφαρμοσμένη Οικολογία, Μικροβιακή Βιοτεχνολογία, Υδατοκαλλιέργειες, Διδακτική της Βιολογίας, Επιστημονικά Κείμενα Ξένης Γλώσσας, Ηθολογία Ζώων.
Μαθήματα Επιλογής Εαρινού Εξάμηνου
Φυκολογία, θαλάσσια Βιολογία, Διαχείριση και Προστασία Οικοσυστημάτων, Εφαρμοσμένη Βοτανική, Μηχανισμοί Διαφοροποίησης, Ειδικά θέματα Γενετικής, Ζωογεωγραφία, Φυτοκοινωνιολογία, Φυτογεωγραφία, Λιμνολογία, Ιχθυολογία, Χλωρίδα και Βλάστηση της Ελλάδας, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.
Προαιρετικά Μαθήματα
Στα προαιρετικά μαθήματα εντάσσεται η άσκηση των φοιτητών στο επάγγελμα.